|
今は昔の物語 第28巻 第20話 池尾禅珍内供鼻語 (いけのをのぜんちんないくの、 はなのこと) 今は昔、池の尾と云ふ所に、禅智内供と云ふ僧住みき。身浄くて、真言などよく習ひて、懃(ねんごろ)に行法を修してありければ、池の尾の堂・塔・僧坊など、つゆ荒れたる所無く、常灯・仏聖なども絶へずして、折節の僧共(そうぐ)、寺の講説など滋(しげ)く行はせければ、寺の内に僧坊隙(ひ)ま無く住み賑はひけり。湯屋には、寺の僧ども、湯涌かさぬ日無くして、浴(あ)みののしりければ賑ははしく見ゆ。かく栄ゆる寺なれば、そのほとりに住む小家(こいえ)ども、かずあまた出(い)で来て、郷(さと)も賑はひけり。 さて、この内供は、鼻の長かりける、五六寸ばかり也ければ、頷(おとがい)よりも下りてなむ見ゑけり。色は赤く紫色にして、大柑子(だいこうじ)の皮の様にして、つぶ立ちてぞ、ふくれたりける。それがいみじく痒(かゆ)かりける事限り無し。 されば、提(ひさげ)に湯を熱く涌(わ)かして、折敷(おしき)をその鼻通るばかりに、うがちて、火の気に面(おもて)の熱く炮(あぶ)らるれば、その折敷の穴に鼻を指し通して、その提に指し入れてぞ茹(ゆ)ずる。よく茹でて引き出(い)でたれば、色は黒く紫色に成りたるを、喬様(そばざま)に臥して、鼻の下に物をかひて、人を以(もっ)て踏ますれば、つぶ立ちたる穴ごとに煙の様なる物出(い)づ。それを責めて踏めば、白き小虫の穴ごとに指し出でたるを、鑷子(けぬき)を以て抜けば、四分ばかりの白き虫を穴ごとよりぞ抜き出だしける。その跡は穴にて開きてなむ見ゑける。それをまた同じ湯に指し入れてさらめき、湯に初のごとく茹(ゆ)ずれば、鼻いと小さく、ちぢみしじまりて、例の人の小さき鼻に成りぬ。また二三日に成りぬれば、痒(かゆ)かりてふくれ延びて、本(ほん)のごとくに腫れて大きに成りぬ。かくのごとくにしつヽ、腫れたる日員(ひかず)は多くぞ有りける。 されば、物食ひ、粥(かゆ)など食ふ時には、弟子の法師を以て平(たいら)なる板の一尺ばかりなるが広さ一寸ばかりなるを、鼻の下に指し入れて、向ひ居て上様(うえざま)に持上(もたげ)させて、物食ひはつるまで居て、食ひはつれば打ち下ろして去りぬ。それに、異人(ことひと)を以て持上(もたげ)さする時には、悪(あし)く持上ければ、むつかりて物も食はず成りぬ。されば、この法師をなむ定めて持上させける。 それに、その法師心地悪(ここちあし)くして出(い)で来ざりける時に、内供朝粥(あさがゆ)食ひけるに、鼻持上(もたぐ)る人の無かりければ、「いかがせむとする」などあつかふ程に、童(わらわ)の有りけるが、「己はしも、よく持上(もたげ)奉りてむかし。更によもその小院に劣らじ」と云ひけるを、異(こと)弟子の法師の聞きて、「この童はしかしかなむ申す」と云ひけるは、この童、中童子(ちゅうどうじ)の見目も穢気(きたなげ)無くて、上にも召し上げて仕ひける者にて、「さは、その童(わらわ)召せ。さ云はヾ、これ持上させむ」と云ひければ、童召し将(い)て来ぬ。 童、鼻持上(もたげ)の木を取りて、直(うるわ)しく向ひて、よき程に高く持上(もたげ)て粥を飲(すす)らすれば、内供、「この童はいみじき上手にこそ有りけれ。例の法師には増(まさ)りたりけり」と云ひて、粥を飲(すす)る程に、童、顔を喬様(そばざま)に向けて鼻を高く簸(ひ)る。その時に、童の手篩(ふる)ひて、鼻持上の木動きぬれば、鼻□て粥の鋺(かなまり)にふたと打入れつれば、粥□て、内供の顔にも童の顔にも多く懸りぬ。 内供大きに嗔(いか)りて、紙を取りて頭(かしら)・面(おもて)に懸りたる粥を巾(のご)ひつ、「己は、いみじかりける心無しの、かたゐかな。我れに非(あら)ずして止む事無き人の御鼻をも持上むには、かくやせむとする。不覚の白者(しれもの)かな。立ちね、己」と云ひて追ひ立てければ、童立ちて隠れに行きて、「世に、人のかかる鼻つき有る人の御(おわ)さばこそ、外(ほか)にては鼻も持上(もたげ)め。嗚呼(おこ)の事仰せらる御房かな」と云ひければ、弟子ども、これを聞て、外(と)に逃げ去りてぞ、わらひける。 これを思ふに、実(まこと)にいかなりける鼻にか有りけむ。いと奇異(あさまし)かりける鼻也。 童のいとおかしく云ひたる事をぞ、聞く人讃(ほ)めける、となむ語り伝へたると也(や)。 *芥川龍之介「鼻」はこの作品に 取材。 *鼻□て、粥□て: □は欠字。それぞれ、 「はずれ」、「ほとばしり」の正しい 漢字を入れるために場所を空けたと 推定されている。 |
Antaŭ longa tempo n‐ro 20 el vol. 28 Pri la Nazo de Zentin Naigu en Ikenoo tradukis: SIMATANI Takesi Antaŭ longa tempo en Ikenoo vivis bonzo nomata Zenti Naigu. Pia li bone lernis mantron k.a. Ĉar li fervore studis esoterajn kultojn, la preĝejo, stupaoj kaj hospicoj en Ikenoo estis en bona ordo. Neniam mankis lumo nek oferaĵo antaŭ altaro. Li periode provizis al bonzoj kaj ofte okazigis klerigajn kunvenojn. En la tereno staris hospicoj sen interspaco. Ĉiun tagon la bonzoj pretigis banon kaj en akvo multaj bruadis. Ankaŭ ĉirkaŭe multaj ekloĝis kaj prosperis la urbo. Naigu havis nazon longan je kvin aŭ ses sunnoj. Ĝi atingis sub la makzelon. La nazo estis ruĝe purpura kaj miliforme ŝvelinta kiel granda oranĝo. Ĝi ekstreme jukis al li. Por kuraci la nazon oni boligis akvon en metala kruĉo. Oni faris truon meze de pleto, en kiun la nazo estis enmetita por ke la vizaĝo ne brulvundiĝu. Poste oni boligis la nazon en la kruĉo. Bone boligita nazo estis nigre purpura. Naigu kuŝis sur sia flanko. Sur tabulo oni tretis la nazon. De la truoj miliformaj elvenas io simila al fumo. Pli forte oni tretis kaj tiam de la truoj montriĝis blankaj vermoj kun grandeco de kvar buoj, kiujn oni eltiris per pinĉilo. Sur la nazo restis nur kavaj truoj. Denove oni boligis la nazon kaj ĝi ŝrumpis ĝis ordinara grandeco. Post du, tri tagoj la nazo tamen juke reŝvelis kaj regrandiĝis kiel antaŭe. Tial lia nazo estis granda en plimulte da tagoj. Kiam Naigu manĝis kaĉon aŭ ion, unu el liaj disĉiploj sidis kontraŭ li kaj alte subtenis la nazon per tabuleto ŝakuon longa kaj sunnon larĝa. Post manĝo li foriris kun la tabuleto. Aliaj disĉiploj ne plaĉis al Naigu kiel nazosubtenanto. Kun ili li ne volis manĝi. Tial tiun disĉiplon li nomumis kiel kutima nazosubtenanto. Foje la disĉiplo fariĝis malsana kaj ne venis por servi. Mankis la nazosubtenanto, kiam Naigu volos manĝi matenan kaĉon. Li cerbumis, kiel manĝi. Tiam iu servanta knabo fanfaronis: "Ankaŭ mi povus bone subteni la nazon. Certe mi ne cedus al tia bonzaĉo." Alia disĉiplo aŭdis tion kaj informis, kion diris la eta kaj bela knabo, kiu servis ankaŭ en ĉambroj. Naigu ordonis: Do, la knabo venu kaj subtenu lian nazon. Tial la knabo venis al li. Kun la tabulo li sidis kontraŭ Naigu kaj alte subtenis la nazon dum manĝado. "Tre lerta estas la knabo." diris Naigu "Li superas la disĉiplon!" Dum li manĝis kaĉon, la knabo turnis la kapon flanken kaj forte ternis. Tremis lia mano kaj sekve la tabulo subtenanta la nazon, kiu falis en la bovlon de kaĉo. Kaĉo dissaltis al Naigu kaj la knabo sur la vizaĝojn. Furioze koleris Naigu. Kun papero li viŝis la kapon kaj viziĝon hurlante: Kiel senatenta vi estas! Ĉu vi farus samon, kiam vi subtenus nazon de noblulo? Sentaŭgulo! Jam foriru!" Forpelite la knabo kaŝis sin en angulon kaj diris. "Se tian nazon havus ankaŭ iu alia, por kiu mi eble subtenus la nazon! Kiel absurde li parolis!" Kiam la disĉiploj aŭdis tion, ili forkuris eksteren kaj senĝene ridegis. Mi volus vidi lian nazon. Ĝi devis esti la plej stranga! La knabon aprobis tiuj, kiuj aŭdis la spritan diraĵon. Jen tiel oni rakontis al ni. *Tiu ĉi rakonto estas la fonto de Hana (La Nazo) far Akutagawa Ryûnosuke. *Zentin aŭ Zenti?: Malsamas la nomoj de la heroo en la titolo kaj la teksto. *Naigu: titolo de dek plej altrangaj bonzoj, kiuj predikis kaj noktdeĵoris en palaco. *mantro: sankta frazo en esotera kulto. *sunno: japana mezurunuo de longo, ĉirkaŭ 3 centimetroj. *ŝakuo: dek sunnoj. *buo: dekono da sunno. |