こんくわい Onklo-Vulpo

狂言記 巻二・二。諸流では「釣狐」	el "Kyôgenki" vol. 2.2
	tradukis SIMATANI Takesi 1999
狐「(次第) 〽われは化けたと思へど	Vulpo:(Kanto)  ♪Mi prenis formon de
も、人は何とか思ふらん。是	homo.  Ĉu sukcese, aŭ ne?  Mi ne
は此所に住居仕る古狐のこつち	scias.  Mi estas maljuna vulpo plej
やう。去程に、此山のあなたに猟	fi-fama en ĉi tiu loko.  Iu  ĉasisto
師の候、我等の一門を釣り平らげ	trans la monto elĉasis  mian  tutan
る事にて候。何とぞして、かれが	familion.    Mi prenis la formon de
釣らぬやうにと思ひ則かれが伯父	la bonzo Hakuzôsu,  kiu  estas  lia
坊主に、白蔵主と申て御ざるほど	onklo. En la formo de Hakuzôsu mi
に。これに化けて参て異見を加へ、	admonos,  ke li ne ĉasu vulpojn kaj
殺生の道を思ひ止まらせうと存ず	tiel evitu la pekon mortigi  vivaĵon.
る事で御ざる。何と、白蔵主によ	Ĉu mi  vere similas al  Hakuzôsu?
う似たか知らぬまでい。まづ水鏡	(Sin spegulas sur akvo kaj ridas)
を見ませう (こゝにて水鏡を見て	Tre bone!  Neniu suspektos, ke mi
笑う) あはゝ、はあ、さても	estas vulpo.  Nun mi rapidu...  Ha,
似た事かな。まづ、かれが所へ急	jam mi staras antaŭ la domo de  la
いで参らふ。いや、急ぐ程にはや	ĉasisto.  Saluton, saluton!
これぢや。物申、甥子内におぢや
るか。」
甥「いや伯父の御坊の声がするが、	Nevo: Ĉu venis la onklo?  Kiu vokas
物申は誰そ。いゑこゝな、何とお	min?  Ha, bonvenon, Onklo-Bonzo.
ぼしめして御出なされたぞ。」	Pro kio vi venis al mi hodiaŭ.
狐「されば、此中はひさしう	V: Kiel longe mi ne vidis  vin!  Kiel
逢わいで、なつかしさに参つたが。	mi sopiris vin!  Ĉu vi fartas bone?
何事もおぢやらぬか。」	Ĉu nenio nova al vi?
甥「されば、誠に此中は手前と	N: Mi estis  tute  okupita.  Mi petas
りまぎれまして、御見舞も申さず、	Pardonon, ke mi ne povis viziti vin.
御無沙汰致して御ざる。まづ、御	Mi ĝojas, ke  vi  fartas  tre  bone.
息災でめでたふこそ御ざれ。いざ	Bonvolu enveni en la kabanon.
内へ入らつしやれませひ。」
狐「おふ、はや内へも入りませう。	V: Dankon, mi  eniros.    Hodiaŭ  mi
そなたに異見のしたひ事が有て、	venis por admoni  al  vi.    Ĉu  vi
是迄参つておぢやるが、開きやら	akceptos  mian  admonon  aŭ  ne
ふか開きやるまひか。」	akceptos?
甥「いや、伯父の御坊様の異見を聞	N: Kiel  mi  povus  malakcepti  la
かぬといふ事が御ざらふか。何事	admonon  de  Onklo-Bonzo.  Kion
成とも聞ませう。」	ajn mi akceptos.
狐「はあ、おふ嬉しい。そなたは狐	V: Kiel ĝoja mi estas!  Oni diras, ke
を釣りやるといふ事を聞いたが、	vi ĉasas vulpojn.  Ĉu tio estas vera?
まことかいの。」
甥「いやいや、さやうの物を釣つた	N: Ne, tute  ne!  Neniam  mi  ĉasis
事は御ざらぬ。」	vulpojn.
狐「いや、なお隠しやつそ。毎	V: Ha, ne kaŝu la veron! Vi komprenu,
に狐やなどといふ物は執心深ひ物	vulpoj estas tre  obstinaj:  ili nepre
で、そのまゝあたんをなす物でお	venĝos vin.    Estas multaj legendoj
ぢやる。其上狐に付けて、とっと	pri  vulpoj.    Kiel danĝere ĉasi ilin!
子細のある事でおぢやる。事大事	Nepre ne ĉasu vulpojn!
の事でおぢやるほどに、かならず
、お止まりやれ。」
甥「何しにいつわり申ぞ。さやうの	N: Kial mi mensogus vin!  Neniam mi
狐を釣るとことはなかなか思ひも	volis ĉasi vulpojn.
よらぬ事で御ざる。」
狐「よい、異見の聞まひといふ	V: Bone, mi komprenas vin.  Vi nepre
事でおぢやる。此上からは、甥を	ne volas akcepti mian admonon.  De
持つたとも思はぬ。ふつと中	hodiaŭ  vi  ne  estos  mia  nevo.
違でおぢやる。さらば。罷帰	Neniam mi revidos vin. Adiaŭ, adiaŭ,
る。」	mi for-iros por ĉiam.
甥「申々、まづ戻らつしやれい。」	N: Ne iru, mi petas, Onklo-Bonzo!
狐「いやていば。」	V: Adiaŭ, mi neniam revidos vin!
甥「ひらに帰らつしやれい。此上は	N: Ne iru, mi petas! Mi diru la veron:
何を隠しませうぞ。狐を釣ります	Mi ĉasadis vulpojn.    Mi akceptos
るが、伯父の御坊の御異見に任せ	vian admonon: De nun  mi  neniam
て、ふつと止まりませう。」	ĉasos vulpojn.
狐「しかとさうでおぢやるか。」	V: Ĉu estas certe, ke vi neniam ĉasos
	vulpojn?
甥「はて、何の嘘を言ひませうぞ。」	N: Kial mi dirus malveron?!
狐「おゝ嬉しい。是もそなたの為ぢ	V: Kiel ĝoja mi estas!  Tiel vi evitos
やぞや。それに付けて、狐の執心	malfeliĉon.  Mi do rakontos por vi,
深い謂を語つて聞かせう。」	kiel obstinaj estas vulpoj.
狐「(語り)そも、狐と申は、皆	V: (Recita rakonto)  Ĉiu  vulpo  havas
神にておはします。天竺にては、	diecon.  En  Hindujo  vulpo  estis
班足太子の塚の神。大唐にては、	protekta dio de la tombo de  Princo
幽王の后と現じ、我朝にては稲荷	Hanzoku.  En Granda Ĉinio iu vulp-
五社の大明神にておはします。昔	ino edziniĝis al princo.  En Japanio
鳥羽院の御代の時、清涼殿にて御	ili estas Grandaj Dioj de Inari.  En
歌合の御会のありし時、永祚のご	pratempo, dum la  regado  de  Eks-
とくなる大風吹き来り、御前なる	mikado  Toba,  kiam  oni  havis
四十二のともしび、一度にはら	konkurson de utaoj, blovis vento for-
ばつと吹消しければ、東西俄にく	tega kiel Vento de Eiso.  Estingiĝis
ろうなる。御門、不思儀に思召、	la 42 lumoj antaŭ Eksmikado.  Falis
博士を召し、占わせられ候へば、	mallumo.    Eksmikado  dubis  kaj
安部の泰成、参申上るは、『是は	venigis sorto-diveniston.  Venis Abe
変化の物なり』、『祈らせい』と	no  Yasunari.  Li konsilis:  monstro
ありければ、『承』と申。四方に	estas inter ni! Volu preĝi al dioj. Laŭ
四面の檀を飾り、五色の幣を立て、	lia  konsilo  oni  faris  kvar-flankajn
祈らせらるゝ。	altarojn en  kvar  anguloj.  Starigis
玉藻の前は是を見て、御前にたま	paperajn ekzorcilojn kun kvin koloroj.
りかね、御幣を一本おつ取り、下	Kaj ĉiuj preĝis  al  dioj.    Ĉe  tio
野国那須野の原へ落て行。おろそ	Tamamo  no  Mae  jam  ne  povis
かにしてはかなはじと、上総介三	elteni, forrabis  unu  ekzorcilon  kaj
浦介に仰付らるる。その後両人御	forkuris  al  Nasuno  no  Hara  en
請を申、那須野の原へ下着す。四	Lando Simotuke. Por nepre pereigi la
方をとりまき、百疋の犬を入れ、	vulpinon Eksmikado  sendis  Kazusa
遠見検見を立、呼ばわる。遠見申	no Suke kaj  Miura  no  Suke.  Ili
すやう、胴は七ひろ、尾は九ひろ	akceptis la  ordonon  kaj  venis  al
の狐にてありしが、回り八丁表へ	Nasuno  no  Hara.  Sieĝis,  sendis
見ゆる』とのふ。おそろしい事の。	skoltojn kun cent hundoj kaj minacis
其時三浦の大助がひやうど射る。	per krioj.  Laŭ la raporto de skoltoj
次の矢を上総の助がひやうど射た。	ĝia trunko estas sep hirojn  kaj  la
彼狐を終に射止めた。	vosto naŭ hirojn longa. Oni ja povis
其執心が大石となつて、空をか	vidi ĝin for de ok ĉooj.  Terure, ĉu
くる翼、地を走るけだもの、人間	ne?  Nun sible flugis la  sago  de
をとる事、数を知らず。かやうの	Miura no Oosuke. Sekvis la sago de
おそろしきけだものなどを、わご	Kazusa no Suke. Fine pereis la vulp-
りよたち、賤分にて、釣りくゝる	ino. Sed ĝia venĝemo naskis grandan
事、勿体なひ事。かまいて思ひ止	ŝtonon,  kiu mortigis multajn birdojn,
まらしませ。」	bestojn  kaj homojn. Vi ja ĉasis tiel
	danĝerajn  bestojn.    Kiel  terure!
	Neniam ĉasu plu!
甥「はてさて、扨も狐と申もの	N: Ha, tiel venĝemaj estas vulpoj!  Mi
は、執心深ひ物で御ざりまする。	neniam ĉasos plu!
いよ止まりませう」
狐「おふ、嬉しうおぢやる。そ	V: Kiel ĝoja mi estas! Nu, ĉu mi povas
の狐を釣る物をちつと見たいの。」	vidi la kaptilon, per kiu vi ĉasis.
甥「やすひ事、御目にかけませう。	N: Jes, vi povas.  Jen  la  kaptilo  de
これで御ざりまする。」 (狐の罠	vulpoj.  (Montras kaptilon)
を見せる)
狐「はい、こゝな人は、此尊ひ出家	V: Ho, ve, ne metu tian aĵon antaŭ la
の鼻の先へ、むさい物を突きつき	nazo de sankta bonzo. Kio estas tiu
やる。その竹の先なは何ぞ。」	sur la pinto de la bastono.
甥「是は、ねずみの油揚げで御ざる。	N: Fritaĵo de muso ĉi tio estas!    La
此かざをかぎますると、狐殿が食	odoro invitas S-ron Vulpon.  Kiam ĝi
いにかゝられまするところを此縄	volas manĝi, per  ĉi  tiu  ŝnuro  mi
でひつしめて、皮をひつたくりま	kaptas  S-ron  Vulpon  kaj  danke
するが、いかふ気味のゑい物で御	ricevas ĝian felon.    Kiel amuze tio
ざる。」	estas!
狐「こゝな人は、まだそのつれを言	V: Kiel kruela vi estis!    Forĵetu  la
ふかの。其縄を捨ててわたい。」	kaptilon por ĉiam!
甥「かしこまつた。捨てませう。」	N: Laŭ  via  admono  mi  forigos  la
	kaptilon.
狐「いや、愚僧がこれに居る内に、	V: Dum mia ĉeesto  ĵetu  ĝin  en  la
前な河へ流しておぢやれ。気味の	riveron antaŭ  la  domo.    Terure,
悪い物。」	terure!
甥「かしこまつた。いや、何と	N: Laŭ via admono...  Kiel li diras, mi
言われても狐を釣りやむ事はなる	devos ĉasadi vulpojn.  Nun mi metu
まひ。まづこゝもとに罠を張つて	la kaptilon ĉi tie...  Hej, Onklo-Bonzo,
おきませう。申々、最前の罠を河	mi revenis!  Mi  ĵetis  ĝin  en  la
へ流しまして御ざる。」	riveron.
狐「おふ、一段。異見の聞	V: Tre bone, tre bone! Mi ĝojas, ke vi
かれて嬉しうおぢやる。何なりと	volonte  akceptis  mian  admonon!
も用の事があらば、寺へ言ふてわ	Venu al mia templo,  kiam vi havos
たい。銭でも米でも、用に立ちま	peton.  Kion ajn, ĉu mono,  ĉu rizo
せう。」	mi donos al vi.
甥「かたじけなふこそ御ざりますれ、	N: Kiel danka  mi  estas!  Eble  mi
御無心申までで御座らふ。」	vizitos vin kun peto.
狐「さらば、も、かう帰ります	V: Ĝis revido!  Nun mi devas foriri!
る。」
甥「はて、御茶でも参りませいで。」	N: Pardonon,ke mi ne donis al vi teon.
狐「又やがて参りませう。さらば。」	V: Baldaŭ mi revenos.  Ĝis revido!
甥「よう御ざりました。」	N: Kiel ĝoje, ke vi vizitis min.
狐「おふ、さても扨も、人間と	V: Ha, ha, ha! Kiel facile estas trompi
いふ物はあどない物ぢや。伯父坊	homon!  Li tute kredis, ke mi estas
主に化けて、異見をしたれば、ま	Onklo Hakuzôsu.    Kaj li  akceptis
んまとだまされて御ざる。此上は、	mian admonon.    Nun  nenion  mi
天下はわが物ぢや。小歌節で往の	timas! Mi iru kun kanto: ♪Ek al la
ふ(踊り節)〽往のやれ古塚へ、足半	nesto malnova kun piedoj malpezaj...
をつまだてて(こゝにて罠を見付て	(Trovas la kaptilon) Ve, ne tiel facile
肝をつぶして)はい、はつ、さても	estas trompi homon!  Li  ja  metis
、人間といふ物はかしこひ物	la kaptilon sur mia  reir-vojo!    Mi
ぢや。身共が戻る道中にまんまと	vidu bone.  Ho, kiel bona odoro! Mi
張つておいた。様子を見ませう。	volus manĝi!    Pro tiuj ratoj estis
いゑ、むまくさや一口食おふか。	ĉasataj mia patro kaj avo.  Mi venĝe
や、此ねずみは親祖父の敵ぢや。	batu kaj manĝu la raton!    ♪Batite
一打ち打つて食おふ。(節)〽打た	krias la rato, mi ja venĝis la  patron
れてねずみ音をぞ鳴く。われには	kaj avon tiel bedaŭratajn.  Kriĉ!
晴るゝ胸の煙、こんくわいの涙な	(Forsaltas al TUZUMIZA. [meze de
るぞ悲しき。くわい。」	ATOZA;inter TAIKOZA kaj HUEZA]
(中入。鼓座へ飛入)	Interakto.)
甥「伯父坊主の異見を聞かふとは申	N: Kvankam mi diris al Onklo-Bonzo,
たが狐を釣らずには、いる事はな	ke mi neniam plu ĉasos vulpojn, mi
るまひ。罠を張つて狐を釣りませ	ne povos ne ĉasi ilin.    Mi  metu
う。」(舞台のまん中、むかうの方	kaptilon kaj ĉasu.  (Metas  kaptilon
に、罠を張る)	meze malantaŭe)
狐「(生にて出る)くわい(橋懸り、又	V: (En formo de vulpo aperas de  la
は鼓座よりも出る。舞台の先へ這	ponto) Kriĉ!(Marŝas per kvar piedoj.
うて出て、罠を見て、その後、人	Ĝi trovas la kaptilon, ĉirkaŭ-rigardas,
のいるか、いぬかを思ふて見回し、	staras kaj tamburas per  la  ventro.
そこにて立て、腹鼓、いろの	Movoj diversaj.  Ĝi saltas trans la
曲をして、罠の上を跳び越し手足	kaptilon. Tuŝas ĝin per piedoj. Saltoj
にていろい、跳び帰り又は横跳び、	malantaŭen  aŭ  flanken.    Diversaj
いろの曲、口伝あり。その後、	movoj laŭ skoloj. Fine la vulpo trafas
罠にかゝつて鳴く)くわい。」	la kaptilon kaj krias)  Kriĉ, kriĉ!
甥「さ、かゝつたは。」	N: Jen, vulpo trafis la kaptilon!
狐「くわい。」	V: Kriĉ, kriĉ, kriĉ!
甥「どつこひ、やるまひぞ。」	N: Mi ne lasos vin forkuri!
狐「くわい。」	V: Kriĉ, kriĉ!
甥「どこゑ。」	N: Ve, forkuris la vulpo!
狐「くわい。」	V: Kriĉ, kriĉ!
(終わり)	(fino)
《諸流では、釣狐の狐を演ずるのは	*En kurantaj skoloj de  noaj  komedioj
狂言師が一人前となるための必修	tiu ĉi estas nepre lernenda por  far-
項目となっている》	iĝi mem-stara aktoro.
院: 引退した天皇。権勢はときに若い	*mikado=tennoo=japana imperi-estro.
天皇をしのいだ。鳥羽院:天皇在位	Foje potenco de eksmikado  superis
1107-1123; 1129-1156の28年間院政	tiun de juna mikado.
永祚の大風: 永祚2年(990年)に吹いた、	*Vento de Eiso:  la ventego en epoko
大風	Eiso (la jaro 990).
安部の泰成: 有名な陰陽師の安部の	*Abe no Yasunari: la 7a-generacia pra-
清明(921-1005)の七代の子孫。た	nepo de Abe no Seimei(921-1005),
だし、鳥羽院政と時代は合わない。	la plej fama sorto-divenisto.
玉藻の前: 官女に化けた九尾の狐。	*Tamamo no mae: la  fama  naŭ-vosta
死後殺生石になった。	vulpino, kiu prenis la formon de bela
	korteganino.  Post la morto ĝi fariĝis
	granda ŝtono, kiu mortigadis vivaĵojn.
ひろ=尋≒1.80m、丁=町≒109m。	*hiro kaj ĉoo  estas  japanaj  malnovaj
	mezur-unuoj: hiro = ĉ. 1,80 metroj,
	ĉoo = ĉ. 109 metroj.